Barbuya ve tekir balıkları: BARBUNYA VE TEKİR BALIKLARI

Bu irdelemeyi yapmamın nedeni Karadeniz'deki barbunya balıklarının ilgili Bakanlıkça yıllardan beri olduğu gibi halen de tekir balığı olarak kabul edilmesi ve uygulamaların bu yönde yürütülmesidir. Bu konuda yıllarca uğraşmama rağmen maalesef başarılı olamadım.

Buradaki ikna çabaları sadece belli bir kitleye yönelik olmayıp, tüm kitlelere yönelik olduğundan konunun değerlendirilmesi bilimsel açıdan ele alınmayıp,sadece üç kuruluşun yaptığı çalışmalardan yapılan alıntılar değerlendirilerek tezatlar ortaya konulmuştur.

Birinci bölümde üç kuruluşun web sayfalarından konu ile ilgili kısımlardan alıntılar yapılmış olup, ikinci bölümde ise bu alıntılar değerlendirilerek bazı kuruluşların kendi içlerindeki tezatlıkları ile bu üç kuruluş arasındaki görüş farklılıkları ortaya konulmuştur.

BÖLÜM:1

T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI BALIKÇILIK VE SU ÜRÜNLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 'nün web sitesinden yapılan alıntılar: (Kaynak:Dipnot 1)

Resim-BARBUNYA (Mullus barbatus)

F- Mullidae
L- Mullus barbatus
İ- Striped mullet
M- Asıl Barbunya, Kepez Barbunyası, Çalı Barbunyası, Sultan Balığı.

________________________________________
Morfolojik Özellikleri:
Y.F.= D1 VIII-IX, D2I, 8, A 1-6, P 1-7, V 1-5
Vücut yanlardan basık, oval şekilde baş irice yandan görünüşü buruna doğru yuvarlak, alnı dikey, yüzgeçleri sarı, vücudu pembe-kırmızı, baş, vücut büyük, kolayca dökülebilen pullarla kaplı, alt çenenin altında uzunca iki bıyığı vardır. Alt çenede diş yoktur. Yan çizgisi aralıksız ve düzdür. Dorsal yüzgeç renksiz veya düz renklidir. Barbunya balığı Tekir balığından burnunun hemen dik oluşu, ağzın göz hizasına ulaşması, göz çukuru altında üç adet pul bulunması, vücudunun yanları, ilk sırt yüzgecinin bantsız oluşu ile ayrılır.
M.U.= 25 cm.
O.U.= 13-15 cm.
M.A.= 350 gr.
O.A.= 50-75 gr.

Resim-TEKİR (Mullus surmuletus)

F- Mullidae
L- Mullus surmuletus
İ- Red mullet
M- Çuka tekiri
________________________________________
Morfolojik Özellikleri:
Y.F.=D1 VIII, D1, I, 8, A II, 6

Vücut yuvarlak olup, başın altında bir çift bıyık bulunur. Büyük olan başın uzunluğu, yüksekliğinden fazladır ve baş profili eğimlidir. Birinci sırt yüzgecinde boyunca sarı ve kırmızımsı renkli bantlar bulunur. Vücut rengi kırmızı veya pembemsidir. Barbunyadan burnunun oval, kafasının daha uzun, ağzın göz hizasına ulaşmayışı, göz çukuru altında sadece iki adet pul bulunuşu, vücudun alt yanından uzunlamasına sarı bantlar ve birinci sırt yüzgecinde siyah noktalar olması ile ayrılır.
M.U.= 40 cm.
O.U.= 15-25 cm.
M.A.= 200 gr.
C.O.Y.= 2 Yaş

TEBLİĞ
Tarım ve Köyişleri Bakanlığından:
2/1 NUMARALI TİCARİ AMAÇLI SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞINI
DÜZENLEYEN TEBLİĞ
(TEBLİĞ NO: 2008/48)
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Türlere İlişkin Düzenlemeler

Boy ve ağırlık yasakları
MADDE 17 – (1) Aşağıda avlanabilir asgari boyları ve ağırlıkları belirtilen su ürünlerinin daha küçüklerinin avlanmaları yasaktır.

Tür Latince Adı Asgarî                   Boy*(cm)       Asgarî Ağırlık(gr)
Barbunya Mullus barbatus                 13
Tekir Mullus surmuletus                     11

T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SU ÜRÜNLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ 'nün web sitesinden yapılan alıntılar:(Kaynak:Dipnot 2)
:

Doğu Karadeniz 'deki Av Gücünün Demersal Balık Stokları Üzerine Olan Etkisinin Tespiti Projesi (1998-2001):

Bu çalışma ile Doğu Karadeniz bölgesindeki demersal balıklardan mezgit (Merlangius merlangus euxinus), barbunya (Mullus barbatus ponticus ), kalkan (Psetta maxcima meotica), pisi (Platichtys flesus luscus), ve izmaritin (Spicara smaris) populasyon parametreleri ile üreme döneminin tespit edilmesi amaçlanmıştır.
Çalışma 1991-1996 yıllarında Trabzon Kıyılarında yürütülmüştür. Örneklemelerde dip trolü kullanılmış, ağdan çıkan materyal türlerine ayrıldıktan sonra örnekler alınarak laboratuara getirilmiştir. Laboratuar ölçümlerinde balıkların total boyları, vücut ve gonad ağırlıkları, ölçülmüş, yaş okumaları için otolitleri alınmıştır. Otolitlerin binoküler mikroskop altında yaşları okunmuştur.
Barbunya Mayıs-Ağustos ayları arasında üremekte, 15 haziran-15 temmuz arasında üreme maksimum olmaktadır. Üreme 1 yaşında başlamaktadır. Üreme sıcaklığı 18-25°C arasındadır. Boy-ağırlık ilişkisi W=0.0063 L 3.18, Von Bertalanffy büyüme değerleri; dişiler için W¥=188.8 gr., L¥=25.6 cm, K=0.23, t0 = -1.38, erkekler için W¥=115.3 gr., L¥ =22.2 cm, K=0.21, t0 = -2.08 bulunmuştur.
Dip Trol Ağlarında Seçiciliğin Belirlenmesi Projesi (1993-1996)
Bu araştırmada Karadeniz'de trol balıkçılığında baskın türler olan ve birlikte avlanan mezgit (Merlangius merlangus euxinus Nord. 1840), barbunya (Mullus barbatus ponticus Ess. 1927) ve izmarit (Spicara smaris Lin. 1758) balıklarının avcılığında kullanılan dip trol ağlarındaki torba ağ göz açıklıklarının ve göz tipinin avlanabilir balık boyuna göre uygunluğu saptanarak, uygulamaya yönelik bazı standartların geliştirilmesine çalışılmıştır. Uygun ağ göz açıklıklarının belirlenmesi ile balık stoklarında küçük balıkların korunması ve bunlara büyüme ve üreme olanağının sağlanabilmesi amaçlanmıştır.
Araştırma Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsünün imkanlarıyla ve Enstitüye ait SÜRAT-1 gemisiyle Trabzon açıklarında avlanan balıklar üzerinde 1993-1996 yıllarında yapılmıştır. 20-60 m derinliklerde trol çekimi yapılmıştır

Doğu Karadeniz’deki Av Gücünün Demersal Balık Stokları Üzerine Olan Etkisinin Tespiti Projesi (1998-2001)

Bu proje de Doğu Karadeniz’deki önemli demersal balıkların bazı populasyon parametreleri ve stokların yönetimine ait verilerin elde edilmesi amacıyla yürütülmüştür.
2000 yılı tahminlerine göre mezgit demersal balıklar içerisinde 12889 ton ile en fazla av veren tür olup, 1704 ton tahmini av miktarı ile barbunya balığı gelmektedir. Kalkan, pisi ve izmarit için tahmini av miktarları sırasıyla 481, 187, 142 ton dur. Demersal balıkların % 43.65’i troller, % 56.35’i uzatma ağları ile avlanılmaktadır.

Ekonomik Deniz Ürünleri Projesi: Üreme Periyotlarının Tespiti (1988-1996):

GREENPEACE AKDENİZ -TÜRKİYE WEB SİTESİNE AİT BİLİMSEL RAPORLAR SAYFASININ "Su ürünleri tebliğindeki avlanma boyları için öneriler" tablosundan yapılan alıntılar:(Kaynak:Dipnot 3)

Türkiye Denizlerindeki Önemli Ticari Balık Türleri ve Bazı Avcılık Parametreleri

Dr. Mustafa ZENGİN

Ticari balık türleri	Bölgesel denizler	Yasal av boyu (cm)	İlk üreme boyu(cm)	Önerilen avlanma boyu(cm)
Barbunya	Karadeniz	13	11	13
Tekir	Marmara -Ege- Akdeniz	11	12,5	11

BÖLÜM:2

Alıntılar incelendiğinde şu sonuçlar elde edilmektedir:
1. Genel Müdürlüğün küçük haritalarına bakıldığında Karadeniz'de barbunya balığının olmadığı, sadece tekir balığının olduğu görülmektedir. Bu doğru değildir. Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsünün Karadeniz 'deki araştırmaları incelendiğinde tekir balığından hiç bahsedilmediği , sadece barbunya balığından bahsedildiği görülmektedir. Doğru olan da budur.. Bu konuyu E. P. Slastenenko - 1955 Karadeniz Havzası balıkları: The fishes of the Black Sea Basin kitabında çok güzel açıklamaktadır. Kısaca özetlenecek olursa şöyle demektedir. Karadeniz'de her iki balık türü de vardır ancak tekir balığı barbunya balığına göre çok daha azdır. Slastenenko'ya göre Karadeniz barbunya balığı Akdeniz barbunya balığının bir alt türü olup Akdeniz barbunya balığı kadar büyümez. Karadeniz barbunya balığının genç ferleri tekir balığına benzer. Ben şahsen merakımdan dolayı Orta Karadeniz'de çok inceledim, fakat tekir balığına rastlayamadım. Karadeniz'de tekir balığı yok da demiyorum
2. Genel Müdürlüğün bu balıklarla ilgili tanımlarına baktığımızda barbunya balığının maksimum boyu 25 cm, tekir balığının maksimum boyu 40 cm olmalarına, diğer bir ifade ile tekir balığı barbunya balığına göre çok daha fazla büyümesine rağmen tebliğde belirtilen avlanabilir minimum boyları barbunya balığında 13 cm, tekir balığında ise 11 cm dir. Bu çelişkili bir durumdur. Aslında olması gereken tekir balığının da avlanabilir asgari boyu 13 cm. olmalı, Slastenenko'nun görüşlerini kabul ettiğimizde ki bana göre de doğru olan budur, Karadeniz'de avlanan barbunya balıklarının avlanabilir asgari boyu 11 cm. olmalıdır.

3. Dr. Mustafa ZENGİN 'nin tablosuna göre tekir balığının ilk yumurtlama boyunun 12,5 cm olmasına karşın yani balık 12,5 cm boya geldiğinde ilk kez yumurtlamasına karşın önerdiği avlama boyu 11 cm.dir. Yani balık bir kez bile yumurtlamadan avlanmış oluyor. Halbuki stokların devamı için "balık bir kez yumurtlasın sonra avlansın" genel bir kuraldır.

4. Dr. Mustafa ZENGİN acaba neden Karadeniz 'deki tekir balıklarında çalışma yapmamış da sadece Marmara, Ege ve Akdeniz 'deki tekir balıklarını incelemiştir. Çünkü Karadeniz’de tekir balığı yok denecek kadar azdır. Ben şahsen çok araştırdım, Karadeniz’de tekir balığı görmedim.

Kaynaklar:

1) Su ürünlerimiz
http://www.bsgm.gov.tr/genel/su_urunlerimiz.html